مستندهای اجتماعی روی مردم و قانونگذاران تاثیر می‌گذارند

به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، یاسر خیر درباره مستند تازه‌اش گفت: مستندی درباره­ خانواده­های تک سرپرست در مرحله پیش‌تولید دارم که به زودی ساخت آن را آغاز خواهم کرد.

 

کارگردان مستند «آهستگی» درباره محبوبیت مستندهای اجتماعی در ایران گفت: هر جامعه‌ای نیازهایش را با اشارات و زبان های مختلف ابراز می‌کند. جامعه ما تشنه و مشتاق دیدن تصاویر واقعی از زندگی امروز مردم ایران است. این پدیده خود را در شبکه های اجتماعی و سینمای داستانی پرفروش هم نشان می دهد،اما بخش بزرگی از واقعیت های زندگی روزمره نادیده گرفته می‌شوند. چرا؟ برای اینکه از قبل، واقعیتی آرمان‌گرایانه ساخته و آماده کرده‌اند و آن را به نهادهای تبلیغاتی خود سپرده اند و پول و سرمایه آن را هم فراهم کرده‌اند و می خواهند همان را به عنوان واقعیت برای مردم تبلیغ کنند. تا آنجا که در اکثر رسانه های رسمی موضوعاتی که اجازه ساخت دارند کاملا مدون و مشخص شده و به فیلمسازان سفارش داده می‌شود.

 

کارگردان «همیشه شب، همیشه روز» گفت: اما مشکل اینجاست که مردم که زندگی متکثر و واقعی اطراف خود را می‌­بینند تشنه تصویر واقعی اجتماع خود می­مانند. حالا این تشنگی، نسبت به پدیده­های اجتماعی روز، چگونه برطرف می­شود؟  شبکه­های اجتماعی،  تلویزیون­های فارسی زبان خارج از کشور، سینمای مستند اجتماعی که به صورت مستقل تولید می­شود، پادکست، کتاب و غیره را می­شود در درجه­های بعدی قرار داد.

 

کارگردان « زمستان، عشق و سایر قوانین» ادامه داد: سینمای مستقل مستند به دلیل اینکه سرمایه محدودی برای ساخت دارد و قدرت گسترده­ای برای پخش ندارد به شکل محدودی اکران می­شود، در نتیجه تاثیر کمتری هم در جامعه می­گذارد. اگر بخشی از این مستندهای اجتماعی که ساختار حرفه­ای و قدرتمندی دارند، فرصتی برای پخش از تلویزیون یا شبکه نمایش خانگی به شکل گسترده پیدا کنند، تاثیر قابل توجهی بر اوضاع و احوال زندگی مردم و در شکل قانونگذاری حاکمان خواهند گذاشت. چنین پدیده‌هایی در کشورهای توسعه یافته سابقه دارد. برای مثال اینگمار برگمان در سال 1973سریال 281 دقیقه‌ای «صحنه­هایی از یک ازدواج» را برای تلویزیون سوئد ساخت و  پخش آن باعث شد بسیاری از زوج‌های سوئدی تغییراتی-چه مثبت و چه منفی- در مناسبات خود با همسرانشان ایجاد کنند.

 

این مستندساز گفت: اما مدیران در اینجا از تغییر استقبال نمی‌کنند، در نتیجه سینمای مستند اجتماعی به همان حیات محدود و گاه زیرزمینی خود ادامه می­دهد و در حد وسع خود نیاز­ها و تشنگی جامعه را با نمایش پدیده­های اجتماعی موجود برطرف می­کند. بنابراین؛ با لطف ناخواسته مدیران، سینمای مستند اجتماعی، همچنان محبوب­ترین و پر مخاطب­ترین در بین تماشاگرانش است.

 

یاسر خیردر پاسخ به این سوال که بعضی معتقدند در سال­های اخیر، با وجود تجربه­های متفاوت در عرصه مستندسازی، اغلب آثار شبیه بوده­اند. گفت: در جامعه، ما نمی­توانیم یک پدیده را فارغ از محیط اطرافش قضاوت کنیم. یعنی جامعه و یا انسان، جعبه شکلات نیست که ما یک پدیده را فارغ از اطرافش برداریم و جدا مورد مطالعه قرار دهیم. بلکه اگر قرار بر مثال باشد، جامعه بیشتر شبیه به بدن انسان است؛ که مثلا تنها حجم عضلات پای یک دونده باعث موفقیت و شکست او در مسابقه نخواهد بود. بلکه تمرینات گذشته او، میزان شناخت و تجربه­ ورزشکار از رشته ورزشی­اش، تنظیم تنفس­اش در طول مسابقه، تیپ شخصیتی او، اختلالات شخصیتی او، خانواده­ای که در آن رشد کرده، تاریخ و اسطوره­هایی که در ذهن دونده از کودکی نقش بسته و جهان­‌بینی او همگی در پیروزی و شکست­اش تاثیر گذارند. در مستند سازی هم، شخص فیلمساز را از محیطی که در آن زیست می کند، نمی توان جدا کرد.

 

او درباره تنوع و تکثر در سینمای مستند گفت: در خانواده­های ایرانی چقدر تفاوت و تنوع اندیشه­ها توسط اعضای آن خانواده تحمل می­شود؟  اگر فیلمساز یا هنرمندی بخواهد طرحی نو در اندازد و وارد فضاهای جدید سینمایی شود-که همیشه با آزمون و خطا همراه است- آیا قادر خواهد بود به حیاط هنری­اش ادامه دهد؟ یعنی بازگشت سرمایه خواهد داشت؟ یا نهادی خصوصی یا دولتی از ادامه راهش حمایت خواهند کرد؟

 

این کارگردان ادامه داد: به فرض که سیاست­گذاری­های لازم برای حمایت از افکار متنوع و سلیقه‌های سینمایی گوناگون انجام شود، آیا جامعه ایرانی -که برخی آن را جامعه کلنگی و کوتاه مدت می­نامند- ثبات لازم را برای ادامه و سیاست گذاری­های بلند مدت دارد؟ مستندسازان ایرانی چقدر در ارتباط با سینمای روز دنیا هستند؟ چقدر امکان سفر به کشورهای مختلف برای رد و بدل کردن تجربه و یادگیری عرصه­های جدید مستندسازی وجود دارد؟ ذهن مستندسازان ایرانی چقدر درگیر بقاء، اجاره­خانه، خدمات پزشکی، اقساط مختلف و امورات یومیه است؟و چقدر می تواند دغدغه شیوه­های متنوع داستانگویی در فیلم مستند، خواندن، دیدن، رشد و تعالی شخصی و احساس مسئولیت در قبال جامعه خود را داشته باشد؟

 

کارگردان «روزگار نو» در پایان صحبت‌هایش گفت: اکثر ما مستندسازان ایرانی در کف هرم مازلو زندگی می­کنیم. بنابراین سوال­هایی مثل اینکه چرا سینمای مستند تکراری شده و متنوع نیست، خود معلول علت­هایی است که به برخی از آنها در بالا اشاره شد. فیلمساز مستند همچون دونده ای است که فکر و عقبه فیزیولوژیکی، روانی، اجتماعی، تاریخی و خانوادگی او بر عملکردش در میدان مسابقه موثر است.

منبع: سایت سینماسینما