«دوربین شخصی» شما را با فیلم‌جستار آشنا می‌کند
مترجم کتاب «دوربین شخصی، سینمای ذهنی و فیلم جستار» از آشنایی خود با موضوع این کتاب گفت و چهار دلیل از لزوم مطالعه کتاب را برشمرد.
به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، محمدرضا فرزاد مستندساز و مترجم که به تازگی کتاب «دوربین شخصی، سینمای ذهنی و فیلم جستار» نوشته لائورا راسکارلی را ترجمه کرده و منتشر شده است در گفتگو با خبرنگار ادبیات صبا درباره آشنایی با این کتاب و دلیل ترجمه آن گفت: همانطور که در مقدمه کتاب آورده ام، در سال ۲۰۱۱ مستند کوتاه «گم‌و‌گور» از من در جشنواره برلین به نمایش در آمد که منتقدان خارجی بر این باور بودند این کار بسیار شبیه به فیلم‌جستار است. از آنجایی که این اصطلاح در فیلم های مستند ایرانی رایج و آشنا نبود این موضوع برای من عجیب به نظر رسید. وقتی که به ایران بازگشتم به دنبال این بودم که بدانم فیلم‌جستار چیست. ابتدا مطالعات شخصی خود را پیرامون این موضوع آغاز کردم و از اینترنت برای پیدا کردن منابع کمک گرفتم و فهرستی از کتاب های مرتبط با این موضوع را تهیه کردم و این تلاش باعث شد تا رفته رفته با این کتاب آشنا شوم و متوجه شدم منبع خیلی معتبری در این زمینه است.
او درباره نحوه تهیه این کتاب خاطرنشان کرد: به علت این که نسخه اینترنتی کتاب موجود نبود با کمک یکی از دوستان کتاب را از خارج کشور تهیه کردم و به مطالعه آن پرداختم و در کنار مطالعه، زمانی را به تماشای فیلم های جستار اختصاص دادم. پس از مطالعه کتاب متوجه شدم که این موضوع با اینکه موضوعی قدیمی است و در دهه های ۵۰ و ۶۰ میلادی مقالات فراوانی درباره آن نوشته مستندهای زیادی از این دست تولید شده اما متاسفانه در ایران نه در عرصه عمل و نه در عرصه نظر کاری صورت نگرفته است و ما مشابه چنین کاری را نداریم و این موضوع برای سینماگران ایرانی پدیده ای کشف نشده است.
مولف کتاب «تو مشغول مردنت بودی» افزود: هرچند مردم خیلی از فیلم های جستار را در جشنواره ها دیده و در حافظه دارند ولی مشخصا نمی دانند که این آثار در چنین قالبی تولید شده‌اند از جمله فیلم های کریس مارکر، ژان لوک گدار، هارون فاروکی.
او با اشاره به اینکه مخاطب پس از مطالعه این کتاب درک درستی از فیلم هایی که در زمینه جستار تولید می شوند خواهند داشت، توضیح داد: این سبک فیلمسازی ارزش های ویژه دارد و همیشه این سبک الهام بخش سینمای مستند و داستانی به طور همزمان بوده است.
همانقدر که شعر مهجور است سینمای مستند نیز مهجور است
فرزاد در پاسخ به این پرسش که چرا در ایران به این سبک فیلمسازی کمتر بها داده شده است، بیان کرد: اگر بخواهم از منظر جریان شناسی به این پرسش شما نگاه کنیم باید بگویم که یکی از جریان های سینمای کشور سینمای مستند یا همان ناداستان ها (غیرداستانی) است که به عنوان سینمای فردی در مقابل سینمای داستانی قرار دارد. سینمای مستند، تجربی و غیرداستانی همیشه در سایه و کانون توجهات همیشه سینمای داستانی بوده است و هرچه پیش می رویم این وضعیت ادامه دارد. سینمای مستند در همه جای دنیا سینمایی است که برای همه قابل فهم نیست با اینکه مخاطب ممکن است آن را در سینما یا تلویزیون ببیند. این نوع سینما عمدتا با استقبال فراوان مخاطب مواجه نیست و سینمای مستند مثل شعر در برابر داستان می ماند؛ همانقدر که شعر مهجور است سینمای مستند نیز مهجور است.
کارگردان فیلم «فالگوش» خاطرنشان کرد: این مشکل لزوما نه از دولت هاست و نه سیاست های آنها. واقعیت این است که در این نوع از سینما عنصر سرگرمی، هیجان و کشمکش دیده نمی شود، این سبک خالی از ستارگان سینماست و بیشتر به واقعیت نزدیک است تا خیال. از آن طرف مردم عمدتا به سینماها به عنوان کارخانه های خیال پردازی نگاه می کنند و همیشه برای ایام فراغت، سرگرمی و هیجان به سمت سینمای داستانی می روند. مخاطب خسته از کار و مسایل و مشکلات زندگی علاقه دارد در پایان روز یک سریال نگاه کند که او را به جهان خیال ببرد و از واقعیت های زندگی دور کند نه اینکه دوباره با واقعیت ها، رنج ها و آسیب ها مواجه شود، بنابراین جامعه ای به سمت سینمای مستند و جستار می رود که جامعه ای فرهیخته باشد و توانسته باشد نیازهای اولیه خود را برآورده کرده باشد. پس هر قدر شرایط اقتصادی جامعه ما سخت تر و بحرانی تر شود فرهنگ ما بیشتر دچار اضمحلال خواهد شد و در این میان یکسری شاخه های سینمایی که کمتر به جنبه سرگرمی نزدیک تر هستند به کلی نابود خواهند شد.
این سینماگر گفت: سیاستگذاری ها در بخش کلان نیز عموم مردم را به سمت سرگرمی سوق می دهند. حتی در گفتمان های آمریکاستیزی، کعبه آمال مدیرهای اصولگرای ما هالیوود است و آرزو دارند سینمای ما به جایی برسد که روزی هالیوود را شکست دهد. در جشنواره های داخلی نیز فیلم هایی جوایز را کسب می کنند که به سبک فیلم های هالیوودی نزدیک هستند نه فیلم های مستند.
فرزاد عنوان کرد: سینمای متفکر به این علت که نیاز به حمایت های دولتی و کمک های مالی دارد مهجور مانده است چون این نوع سینما توانایی قرار گرفتن در چرخ های اقتصادی را ندارد و متاسفانه کمک های مالی نهادهای امنیتی-فرهنگی به شکل خاصی به اشکال دیگر سینما تعلق می گیرد و سینمای تفکر چه در حوزه داستانی و چه مستند کاملا رو به انقراض است.
منبع: خبرگزاری صبا
