نگاهی به مستند «بریکولاژ»/
متشخص، ایرانی و تنها همچون نادر مشایخی
مستند بریکولاژ، با واکاوی ابعاد زندگی نادر مشایخی و وجوه مختلف شخصیتی وی، المانهایی چون عشق و علاقه به ایران، تنهایی و عزلت در زندگی فردی، عِرق و تعصب به پدرو مادر را به نمایش میگذارد.
به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی: «بریکولاژ» ساخته محمود متوسلیان اثری بیوگرافیک درباره استاد نادر مشایخی فرزند استاد جمشید مشایخی است که در کسوت رهبر اکستر و در رشته موسیقی فعالیت بین المللی دارد. بریکولاژ نگرهای فکری است که از سوی کلود لویستروس قومشناس و انسانشناس فرانسوی در اروپا مطرح شد. این موضوع در این فیلم، از نگاه نادر مشایخی و ترکیب با سنت و مدرنیته فرهنگ ایرانی بازتعریف میشود.
ویژگی اصلی و مزیت مستند بریکولاژ، طراحی، تعمق و تمرکز فیلمساز بر شخصیت فردی و حرفهای مشایخی پسر است که به درخشانترین شکل ممکن به تصویرکشیده شده است. فیلم بدون هیچ زیادهگویی و انحراف از خط اصلی داستان به پرداخت جامع و دقیق شخصیت نادر مشایخی میپردازد و در این راه از هیچ تمهید غیرواقعی و کلاژهای تصویری که در حال حاضر در سینمای مستند ایران متداول است، بهره نمیبرد.
با وجود اینکه شخصیت نادر مشایخی شیرینی و کاریزمای محسوس و قابل مشاهدهای دارد، اما انس و نزدیکی گروه سازنده بریکولاژ با کاراکتر نادرمشایخی و پرداخت سینمایی اتفاقات متعدد حیات این آهنگساز برجسته از میان حجم زیاد راشها و مصاحبهها به جز با شناخت شخص مشایخی و تسلط و تبحر بر عوامل فنی همچون تدوین میسر نمیشد.
تدوین خدایار قاقانی کارگردان و منتقد سینما از دیگر وجوه قابل توجه مستند بریکولاژ است به طوریکه تمپو و ریتم اثر که ارتباط مستقیمی با فیلمبرداری، تدوین و نگارش فیلمنامه دارد از شاخصترین ابعاد مستند به شمار میآید؛ چنانکه در طول 45 دقیقه زمان فیلم و با اینکه عمده حجم زمانی فیلم به صحبتهای مشایخی مربوط است، به هیچ وجه گذر زمان و احساس ملال و خستگی برای مخاطب به وجود نمیآید.
تمهید استفاده از ارتباط خانوادگی مشایخی پسر با مشایخی پدر از طریق بیان خاطرات و نمایش تصاویر مرتبط با بازی ماندگار مرحوم جمشید مشایخی در مجموعه تلویزیونی هزار دستان از دیگر وجوه مثبت و جذاب فیلم است که ضمن بررسی این ارتباط نسبی، به تاثیر پدر بر پسر در تعیین خط مشی زندگی هنری او اشاره دارد.از سوی دیگر موسیقی به عنوان حرفه اصلی کاراکتر محوری فیلم، به عنوان خط اصلی فرعی فیلمساز و به طور هوشمندانه و تاثیرگذاری در پیشزمینه فیلم تعبیه شده، گویی می توان موسیقی را به عنوان تم فرعی مستند بریکولاژ به شمار آورد.
به طورکلی، مستند بریکولاژ، با واکاوی ابعاد زندگی نادر مشایخی و وجوه مختلف شخصیتی وی، المانهایی چون عشق و علاقه به ایران، تنهایی و عزلت در زندگی فردی، عِرق و تعصب به پدرو مادر و تشخص، دانش و خلاقیت و استعداد این موزیسین بین المللی کشورمان را در قالب مصاحبهها و حضور در مکانها و افراد مختلف تداعی میکند.
محمد تقیزاده