در ستایش خانواده و نکوهش انسان دوپا/ نگاهی به انیمیشن «مهاجرت»

به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، محمد تقی‌زاده: انیمیشن Migrationکه در ایران با نام مهاجرت یا کوچ ترجمه شده از جمله کارتون‌های جذاب و سرگرم‌کننده سال 2023 بود که از بخت بد از رسیدن به لیست بهترین انیمیشن‌های اسکار2024 بازماند. مهاجرت در سالی به نمایش درآمد که چند انیمیشن جذاب همچون «مرد عنکبوتی، آنسوی دنیای عنکبوتی» و  کارتون «پسرک و هرون» از میازاکی اکران شد از این رو و در مواجهه با این آثار درخشان، مهاجرت کمتر دیده شد و در اسکار هم شانسی برای نامزد شدن پیدا نکرد.

مهاجرت هرچقدر فیلمنامه ساده، تکراری و نقص‌داری دارد در اجرا موفق و کم اشکال است. داستان مهاجرت یا کوچ حیوانات از یک منطقه به جای دیگر سوژه تازه‌ای نیست اما پرداخت «بنجامین رنر» در مقام کارگردان این اثر باعث شده تا با کارتونی سرگرم‌‌کننده، پرتعلیق و جذاب روبرو شویم که مناسب خانواده‌ها است.

تاکید بر خانوادگی بودن انیمیشن مهاجرت از چند جهت جای تاکید و تامل دارد: نخست اینکه مضمون خانواده در این کارتون به شدت مورد توجه سازندگان بوده و ارتباط کاراکترهای خانواده از جمله پدر و پسر و زن و شوهر از نکات ویژه این اثر است. در وهله دوم، خانوادگی بودن این کارتون به این دلیل اهمیت دارد که به دلیل مضامین و محتوای عامه پسند و سرگرم‌کننده‌اش تنها کودکان و نوجوانان مخاطب آن نیستند و بزرگسالان نیز به طور خاص، مخاطب هدف این کار بوده‌اند. در درجه سوم نیز می‌توان به سوژه مهاجرت به عنوان یکی از موضوعات مورد بحث در خانواده‌های معاصر اشاره کرد که در همه دنیا به ایده‌ای برای بحث و نظر اعضای خانواده مطرح می‌شود.

اگر بخواهیم به طور جزئی‌تر تصویر خانواده را در انیمیشن مهاجرت بررسی کنیم می‌بایست به تک تک اعضای خانواده «ماک» به عنوان پدر خانواده بپردازیم که با دقت و جزئیات جذابی شخصیت‌پردازی شده است. ماک به عنوان پدر خانواده، فردی محافظه‌‌کار است که خطر نمی‌کند و ریسک مهاجرت کردن را نمی‌پذیر تا جایی‌که نخستین چالش این کارتون راضی کردن پدر برای مهاجرت است. «پم:، مادر مردم‌دار،سنتی و ماجراجوی خانواده است که در بسیاری موارد مشکلات قصه با درایت و تدبیر او حل می‌شود از این رو پم کاراکتر مهم و تعیین‌کننده‌ای در کنار ماک محسوب می‌شود. «داکس» پسربچه بی‌قرار، جستجوگر و پرشور کارتون است که موتور محرک قصه با آشنایی او با یک مرغابی دیگر و تمایل برای کوچ به نیوزلند شروع می‌شود. «گوئن»، دختر بچه این خانواده است که ضعیف‌ترین شخصیت‌پردازی انیمیشن معطوف به او بوده است و به جز بامزه کردن فضای قصه و شیرین‌کردن خانواده نمی‌توان نقش و کارکرد دراماتیکی خاصی برای او در نظر گرفت.

مهاجرت در ایجاد تعلیق موفق می‌َشود تماشاگر را مجذوب کند و با وجود اینکه در بسیاری موارد قابل پیش‌بینی است اما در اجرا پیشرفت خوبی در همراهی مخاطب دارد و می‌تواند سمپاتیک باشد. تعقیب و گریزها، ماجراها و موقعیت‌‌ها به اندازه هستند و بیخودی کش پیدا نمی‌‌کنند تا مهاجرت یا کوچ نمره قبولی اجرا را با وجود ایرادات داستانی بگیرد.

تصویر انسان و انسانیت از جمله پرچالش‌ترین موضوعات این کارتون محسوب می‌شود چنانچه تنها انسان موجود در داستان، فردی شرور و قاتل است که به چیزی جز کشتن حیوانات فکر نمی‌‌کند. او تعمدا بدون اسم و هویت ترسیم شده و با وجود کنش‌مندی در اثر، هیچ دیالوگی برایش در نظر گرفته نشده تا نگاه ضد انسان سازندگان تا این حد بروز نماید. از سوی دیگر، می‌توان در مواجهه پرندگان به نیویورک این رویکرد سازندگان به جامعه شهری را تحلیل کرد جایی‌‌که شهر به مثابه یک محیط به غایت شلوغ، متراکم و فاقد محتوا و جذابیت ترسیم شده و همانند قتلگاهی برای کشتار پرندگان و حیوانات مشخص شده است. این رویکرد انتقادی از انسان به قدری بوده که در بخشی از ریویوهای خارجی این کارتون را در تبلیغ و پروپاگاندای گیاهخواری قلمداد کردند و رفتارهای ضدقهرمان شرور فیلم به شدت نکوهش و طرد شده است.

در مجموع، باید مهاجرت یا کوچ را کارتونی خوش آب و رنگ، خانوادگی و پر کشش خواند که شاید اگر سال 2022 به نمایش درمی‌آمد موفقیت‌های بیشتری در مراسم و فستیوال‌ها کسب می‌کرد. همچنین این کارتون نشان می‌دهد تاثیر کارگردانی خوب تا چه اندازه در کشش یک کار نمایشی موثر است به گونه‌ای که از یک فیلم‌نامه نه چندان قدرتمند و حتی تکراری و کلیشه‌ای می‌تواند یک اثر جذاب و سرگرم‌کننده ساخت.