یادداشت احسان مفیدی‌کیا درباره «کاپیتان من»/ تماشایی، جذاب و نوآورانه
مستند «کاپیتان من» یک اثر سینمایی درباره مغز انسان و فرآیند شناخت است که طی پنج سال تولید شده و با طرح موضوعاتی مثل فرایند تشکیل و رشد مغز، چیستی حافظه و یادآوری، چگونگی آگاهی و مثل این‌ها تجربه‌ای جدید را برای مخاطبان خود ایجاد می‌کند، تجربه‌ای که برای کارگردان و راوی اثر نیز نو و جذاب است.
به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، احسان مفیدی کیا: «این یه مکاشفه‌س، یه ماجراجویی، درباره‌ی مغز»، این جمله را همان ابتدای کار، بهرام رادان می‌گوید، درست پس از اینکه روی فرش قرمز، توجه خودش و ما را جلب واژه‌ی «من» می‌کند و به این شیوه یکی از مستندهای جذاب این روزها با مشارکت بازیگر چهره‌ی سینما و کارگردان به‌نام مستندهای علمی، سیاوش صفاریان‌پور، آغاز می‌شود. «کاپیتان من» یک اثر سینمایی درباره‌ی مغز انسان و فرآیند شناخت است که طی پنج سال تولید شده و می‌خواهد با طرح موضوعاتی مثل فرایند تشکیل و رشد مغز، چیستی حافظه و یادآوری، چگونگی آگاهی و مثل این‌ها تجربه‌ای جدید را برای مخاطبان خود ایجاد کند، تجربه‌ای که برای کارگردان و راوی اثر نیز نو و جذاب است. به ویژه در مورد رادان که قطعاً انتخاب‌های زیادی برای مشارکت در پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی داشته، همکاری در تولید یک اثر مستند در ژانر علمی، یک گزینه‌ی پرریسک محسوب می‌شد که به نظر می‌رسد خوب از پس آن برآمده است. او در مصاحبه‌ای درباره‌ی این مستند گفت: «معمولاً وقتی اسم مستند میاد، فکر می‌کنیم که قراره کسل بشیم. ما این فیلم رو با عشق ساختیم و خواستیم که پلی بشه بین علم، مخاطب عام و سینمای مستند. از سال ۹۶ با سیاوش صفاریان‌پور فرایند ساخت این فیلم رو شروع کردیم و در نهایت امروز [روز اکران در مرداد 1402] به نقطه پایانی رسیده. سعی کردیم فیلم ما کسل کننده نباشه و امیدواریم مخاطب هم ازش لذت ببره»
سیاوش صفاریان پور هم که پیش از این در تلویزیون مجموعه‌های دیدنی مثل آسمان شب، تیک تاک، چرخ، موتور جستجو و چند عنوان دیگر را تهیه و تولید کرده بود، این بار قدم به سینما گذاشت تا توانمندی‌های خود را در این قاب جدید بیازماید و برای مخاطبان خود در یک رسانه‌ی جدید، اثر تولید کند.
یکی از ویژگی‌های خاص این مستند مصاحبه با برترین‌های حوزه‌ی مغز و اعصاب و علوم شناختی است، از دکتر اختیاریِ متخصص علوم اعصاب شناختی از مرکز مطالعات مغز لوریت آمریکا، دکتر نوروزیان نورولوژیست، یا دکتر نیلی که همزمان دکترای برق دارد و پژوهشگر حوزه‌ی علوم شناختی است تا قزوینیان و نامی و جغتایی و دیگران، هر کدام از این نام‌ها به تنهایی برای اعتبار بخشیدن به بار علمی اثر کافی است، پس وقتی که نظریه‌های شناخت و آگاهی و گزاره‌های علمی را از زبان و بیان ایشان بشنویم، مانایی و پایایی داده‌های فیلم صد چندان می‌شود.
همچنین به جز دانشمندانی که جلوی دوربین حاضر شده‌اند، تعدادی دیگر نیز در مقام مشاور یا ناظر علمی در جریان فرآیند تولید اثر بوده‌اند تا خیال مخاطب را از قوت و صحت آنچه در این اثر 69 دقیقه‌ای طرح می‌شود، آسوده باشد. در کنار این بار علمی غنی، حضور رادان در فرایند آزمایش‌هایی مثل فعالیت‌های مغز هنگام خواب یا مختل شدن قدرت تکلم او حین آزمایش‌ها باعث شده تا بر هیجان و جذابیت مستند افزوده شود.
جالب است بدانیم که در مراحل فنی از جمله نوشتن گفتار متن، تصویربرداری و تدوین حساسیت‌های زیادی به کار رفته که نتیجه‌ی آن تکرار چندباره‌ی بعضی از آن‌ها بوده است، همین سخت‌گیری منجر به یک بازه‌ی زمانی 5 ساله برای تولید اثر و هم جذابیت آن شده است. درنهایت این مستند در مرداد 1402 بر پرد‌ه‌ی نقره‌ای سینما اکران شد و مورد توجه مخاطبان قرار گرفت که نتیجه‌ی آن اهدای تندیس حافظ برای بهترین مستند به صفاریان پور در جشن حافظ 1402 و تقدیر از رادان در بیست و چهارمین دوره‌ی جایزه‌ی ترویج علم ایران در همین سال شد.
صفاریان پور در مراسم پیش از اولین اکران مستند در گروه هنر و تجربه و در پاسخ به خبرنگاران گفت: «از اول فکر نمی‌کردیم که فرایند ساخت اینقدر طول بکشه. این فیلم به ما یادآوری می‌کنه که مغز ما موجود پویایی است که هرچه بیشتر ازش کار بکشیم، چالاک‌تر می‌شه. همکاری با آقای رادان به ترویج علم کمک می‌کنه و باعث می‌شه عده زیادی به سینما بیان تا این فیلم رو ببینن.»
حضور چهره‌ها در مستندهای علمی یک سنت جاافتاده و پرتکرار در سینمای جهانی است، نمونه بارز آن حضور مورگان فریمن در بسیاری از مستندهای شاخص مثل سریال «داستان خدا» است، اما این در کشور ما چندان مسبوق به سابقه نبوده، حالا بهرام رادان در جایگاه تهیه کننده و راوی یکی از خاص‌ترین مستندهای این روزها را در ژانر علمی روانه‌ی اکران آنلاین نوروزی کرده است. اگر در تعطیلات زمانی برای دیدن مستند باز کرده‌اید و در فهرست خود هنوز جای خالی دارید، از اضافه کردن «کاپیتان من» لذت خواهید برد.
منبع: روزنامه ایران
