مستندساز حافظ انسانیت در بحران است

به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، صدرا صدوقی تهیه‌کننده سینمای مستند و روزنامه‌نگار درباره شرایط این روزها و لزوم حفظ وحدت و همدلی گفت: در هر جامعه‌ای، بحران‌ها، آزمونی برای سنجش میزان انسجام، بلوغ و عقلانیت جمعی به‌شمار می‌آیند. در چنین شرایطی، حفظ وحدت ملی، نه شعار، ضرورتی حیاتی برای بقا و تعالی کشور است. اگرچه بحران‌ها ممکن است تضادها را پررنگ‌تر کنند، اما درست در همین لحظات است که باید بر اشتراکات اساسی تأکید کرد؛ و ایران عزیز، به‌عنوان خانه مشترک همه ما، مهم‌ترین این اشتراک‌هاست.

او ادامه داد: ایران، تنها یک مرز جغرافیایی نیست، بلکه مفهومی فرهنگی، تاریخی و تمدنی است که نسل‌های گوناگون را به یکدیگر پیوند داده است. از فارس و کرد و بلوچ گرفته تا ترک و عرب، از شیعه و سنی تا ادیان دیگر، همه این تنوع‌ها در یک ظرف تاریخی به‌نام «ایران» معنا یافته‌اند. در واقع، آنچه «ایران» را در طول قرن‌های متمادی زنده نگه داشته، همین توانایی در پیوند زدن تفاوت‌ها، دیدگاه‌ها و رویکردها است.

این تهیه‌کننده افزود: در موقعیت‌هایی که جامعه دستخوش بحران‌ است، نقش ایران به‌عنوان حلقه اتصال می‌تواند راهگشا باشد. این اتصال نه به معنای نادیده گرفتن تفاوت‌ها، بلکه به معنای پذیرش آن‌ها در چارچوبی بزرگ‌تر و مشترک است. آن‌گاه که هدف، ساختن ایرانی بهتر باشد، همه سلایق و گرایش‌ها می‌توانند بر سر اصول بنیادین، چون سربلندی کشور، عزت مردم و کرامت انسانی به توافق برسند.

صدوقی به نقش رسانه‌ها و نخبگان اشاره کرد: در این میان، نقش نخبگان، رسانه‌ها، هنرمندان، زمامداران دینی و اندیشه‌ورزان بسیار مهم است؛ چرا که آن‌ها می‌توانند فضایی برای همدلی، گفت‌وگو و آینده‌نگری را فراهم کنند. از اینرو، نباید فراموش کرد که زبان وحدت، زبان احترام متقابل و تلاش برای ایجاد آرامش و تعاملات سازنده انسانی است.

او به آینده ایران اشاره و یادآوری کرد: همه ما، در آینده درخشان کشورمان سهیم هستیم، با این دیدگاه، نگاه‌مان به بحران‌ها نیز دگرگون می‌شود. وحدت، در این معنا، راهی برای گذر صبورانه و خلاقانه از طوفان‌ حوادث است. تاریخ نشان داده است که ملت ایران، در بزنگاه‌ها، توانسته با تکیه بر هویت ملی و فرهنگی خود، از گردنه‌های پرپیچ وخم حوادث عبور کند. این بار نیز بدون شک، چنین ظرفیتی در مردم و مدیران ما وجود دارد.

صدرا صدوقی درباره نقش مستندسازان گفت: مستندسازان، هنرمندان خط مقدم در میدان بیان حقیقت و واقعیت‌اند؛ آن‌ها از دریچه دوربین و با نگاه انسانی خود، به جنگ فراموشی و تحریف می‌روند. در لحظات پرآشوب تاریخی، این مستندسازان‌اند که سکوت‌ را می‌شکنند، رنج‌ها را روایت می‌کنند و لحظات حساس را در قاب‌هایی روشن به حافظه جمعی می‌سپارند. از اینرو، مستند، تصویر زنده و ماندگار هویت ملت‌هاست.

او ادامه داد: در شرایط بحرانی، مستندساز تنها یک راوی نیست؛ او واسطه‌ای است میان حقیقت و مردم، میان آن‌چه رخ داده و آن‌چه باید فهمیده شود. فیلم مستند می‌تواند مرهمی باشد بر زخم‌های اجتماعی، روایتی متعادل میان خشم و امید، و فرصتی برای بازیابی اعتماد و گفت‌وگو. این هنر، قدرت آن را دارد که انسان‌ها را فارغ از هرگونه گرایش و سلیقه، در میدان مشترک همدلی گرد آورد.

صدوقی گفت: اما باید بپذیریم که ورود به میدان بحران، برای مستندسازان همواره ساده نیست؛ در نخستین لحظات بحران، هنر مستندساز بیش از آن‌که تصویرسازی نهایی باشد، فرآیند «گوش دادن» و «تماشا کردن» است. هنرمند باید خود، عمیقاً تجربه کند تا بتواند روایت کند. این تجربه، نیازمند فاصله‌ای کوتاه با میدان هیاهوست؛ فرصتی برای تأمل، تا بتواند جان روایت را بگیرد، نه صرفاً پوسته آن را. در مرحله بعد، مستندساز با چشم جراح فرهنگی وارد عمل می‌شود، زخم‌ها را می‌بیند، اما با نگاه قضاوتگر نمی‌نگرد. او به دنبال مقصر نیست؛ بلکه به دنبال چرایی و زمینه‌های تحول سازنده است. هنر مستند در این مرحله، مانند پلی‌ست میان رنج و آگاهی، میان خاطره‌ها و آینده.

او به لزوم حفظ خاطره‌های ملی اشاره کرد: در نهایت، مستندساز با جمع‌آوری روایت‌های مختلف، اثری می‌آفریند که نه‌فقط بازتاب بحران، بلکه سندی برای «چگونه زیستن» در برابر طوفان‌هاست. او با زبان تصویر، خاطره‌ای ملی را می‌سازد که همزمان می‌تواند آموزنده، آرامش بخش و وحدت‌آفرین باشد. به‌جای آن‌که از مستندساز، انتظار ورود بی‌درنگ به میدان داشته باشیم، باید مسیر را برایش هموار کنیم. مستندساز نه مأمور ثبت لحظه‌های حساس، بلکه هنرمندِ ساحتِ تأمل و بازتاب منصفانه است. باید به او اعتماد کنیم، زمان بدهیم، بستر امن بسازیم و بیش از همه، گوش شنوا و دل پذیرنده داشته باشیم.

صدرا صدوقی گفت: ذکر این نکته نیز ضروری است که: مستندساز، نه صرفاً ثبت‌کننده وقایع، بلکه حافظ انسانیت در دل بحران‌هاست. دوربین مستندساز، ابزاری برای دیدنِ حقیقت است، اما با نگاهی انسانی و ترمیم‌گر. اگر مستند با این نگاه ساخته شود، می‌تواند به‌جای دامن زدن به شکاف‌ها، وحدت آفرین باشد. چیزی که جامعه ما، بیش از همیشه به آن نیاز دارد؛ مسیری برای گفت‌وگو، همدلی و تقویت هویت ملی.