شهید راه آزادی/ نگاهی به مستند «فاطمی»

به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، ونوس بهنود: سید حسین فاطمی‌ نامی ‌سراسر اندوه و حسرت در تاریخ ایران است. شخصیتی که از سن پایین مبارزات آزادی خواهی خود را آغاز کرد و زمانی که اعدام شد 37 سال بیشتر نداشت.

امیر حسین سیاح و فرشاد عسگری کیا در مستندی با عنوان «فاطمی» به بازخوانی زندگی این چهره سیاسی رفته‌اند. مستندی که دیدن آن نه یک بار بلکه چندین بار خالی از لطف نیست.

استفاده به جا از اسناد تاریخی

دکتر فاطمی‌ در  سال 1296 در نائین به دنیا آمد. واعظ زاده‌ای بود که از کودکی اطرافیانش به هوش او پی بردند. اولین فعالیت حرفه‌ای او در حوزه روزنامه نگاری و روزنامه باختر اتفاق افتاد و از قضا قلم تند وتیزش موجب شد که نگاه‌ها به سمت او معطوف شود. بعدها در روزنامه مرد امروز به مدیر مسئولی محمد مسعود با او همکاری کرد. سلسله اتفاقات توقیف روزنامه‌های منتقد او را متوقف نکرد و بعد ازترور محمد مسعود روزنامه باختر امروز را شکل داد.اما فاطمی‌ فعالیت‌های روزنامه نگاری را کافی ندید و بعدها برای انسجام مبارزات تشکیل جبهه ملی ایران را مطرح کرد.

سیاح توانسته است در مستندی که تاریخ نزدیک به 80 سال قبل را روایت می‌کند، چیدمان صحیحی از اسناد تاریخی داشته باشد.

استفاده از نماهایی که گذشته را به حال حاضر پیوند می‌دهد نیز نه تنها انفصال مستند را موجب نشده بلکه توانسته ریتم منظم و جذابی را به اثر ببخشد تا مخاطب بتواند مرتباً حال و روز روزگار خود را در آیینه عبرت گذشته به تماشا بنشیند.

لیست بلند بالای کارشناسان، پژوهشگران و بازماندگان کودتای 28 مرداد  همچنین کتب، روزنامه‌ها و اسناد مکتوبی که کارگردان به سراغشان رفته است، گویای درنظر گرفتن ابعاد مختلف ماجرا است.

ارتباط دهی روانی مخاطب با استفاده از شعر و موسیقی متن

بعد از تشکیل دولت مصدق، این سیاستمدار کهنه کار از نظرات و مبارزات فاطمی ‌استقبال کرد  همین شد که روزنامه نگار منتقد پهلوی به عنوان معاون سیاسی و سخنگوی دولت مصدق معرفی شد.

مصدق به حدی با فاطمی ‌ارتباط تنگاتنگی داشت که او را پسر سوم خود خطاب می‌کرد. بعد‌ها فاطمی‌ به عنوان نماینده تهران انتخاب شد و در نهایت آخرین پست سیاسی قبل از اعدامش وزیر امور خارجه در دولت مصدق بود.در زمانی که در دولت مصدق حضور داشت موضوع ملی شدن نفت ایران و کوتاه کردن دست دول بیگانه از ذخایر نفتی را مطرح کرد.

کارگردان توانسته روایت منطقی از سمت‌های دکتر فاطمی ‌و نقشی که در هر سمتی ایفا کرده ارائه کند.

از نقاط قوت این مستند که در سال 1398 ساخته شد و در سال 1404 به اکران عمومی ‌رسید، استفاده به جا از موسیقی سنتی و معاصر ایرانی است.

اشعاری که در دوره پهلوی اول سروده شده تا اشعاری جدیدتر در این اثر مستند به فراخور بروز اتفاقات و جریان‌ها خوانده می‌شود.

سیاه باز خطاب به یک صندلی فرضی سلطنت، اشعار انتقادی سیاسی را از بی‌کفایتی پهلوی و دست درازی دول بیگانه به خاک ایران اجرا می‌کند و در ابتدا و انتهای مستند نیز سالار عقیلی خواننده شهره به آوازهای وطنی، از غم رفته بر این سرزمین می‌گوید.

این مستند را در مدارس اکران کنید

دکتر فاطمی ‌در طول حیات کوتاه خود دو بار ترور می‌شود. یکبار به ضرب گلوله توسط نوجوان تحریک شده 15 ساله و یکبار با کارد تیز شعبان بی مخ. تا پایان عمر اثرات این جراحت‌ها بر تن خسته او باقی می‌ماند. در نهایت نیز او وزیری است که بعد از کودتای 28 مرداد اعدام می‌شود.

دکتر فاطمی‌ که در روز کودتا از خانه مصدق گریخته است تا مدتی از خانه‌ای به خانه‌ای دیگر رفته و مخفی می‌شود اما در نهایت محل اختفای او شناسایی شده و دستگیر می‌شود.

او در مقالات خود علناً اعتراض خود به فساد و بی لیاقتی پهلوی اول و دوم را اعلام می‌کرد.از فقر و بدبختی مردم و از دست درازی دول انگلیس و روسیه دلش خون بود و از جاسوسان و وطن فروشان بیزار.

در طول حیاتش بارها به شکل‌های مختلف مانع از فعالیت او شدند از تهدید و ارعاب تا انگ زدن و بدنام کردن.

فاطمی‌ مصداق مبارزی است که تا دقیقه آخر زندگی خود روی عقایدش ایستاد. درسی که او می‌تواند به نوجوان و جوان امروزی بدهد، می‌تواند عمیق و ماندگار باشد. به همین دلیل تماشای مستند فاطمی ‌و مستندهایی از این دست برای دانش آموزان از صدها کتاب درسی موثرتر است.

دکتر سید حسین فاطمی‌ بعد از اعدام بنا به وصیت خود در قبرستان ابن بابویه در کنار شهدای 30 تیر به خاک سپرده شد. دیپلم مدرسه مطالعات عالی بین‌المللی، دیپلم مدرسه مطالعات عالی اجتماعی، دکترای حقوق از فرانسه و لیسانس روزنامه نگاری از فرانسه بخشی از موفقیت‌های تحصیلی این نخبه سیاستمدار در طول حیات کوتاه خود بود. یاد و نامش گرامی.

«فاطمی» این روزها در گروه «هنر و تجربه» اکران شده است.