تصویر پنهان فرهنگ ایرانی/ درباره مستندهای ناصر تقوایی

به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، هادی آفریده مستندساز در یادداشتی به ویژگی‌های سینمای ناصر تقوایی پرداخته است. در این یادداشت نوشته شده: در میان فیلمسازان نسل درخشان سینمای ایران، نام ناصر تقوایی نه فقط با «ناخدا خورشید» و «دایی‌جان ناپلئون» که با سینمای مستند هم پیوند خورده است؛ جایی که او پیش از آن‌که داستانگو باشد، نگاهی جست‌وجوگر، شاعرانه و مرد‌م‌شناسانه دارد.

تقوایی از دل همان جریان مستندسازی برخاست که پایه‌اش را ابراهیم گلستان گذاشت. آثار برجسته‌ او چون تاکسیمتر، اربعین، باد جن و تمرین آخر نه فقط اسناد ارزشمند تصویری یک روزگارند، بلکه اندیشه‌ای درباره‌ آیین، زیست و فرهنگ ایرانی به شمار می‌آیند. در مستند «اربعین»، او به سوگواری مردم زادگاهش در جنوب کشور می‌پردازد ولی به دام کلیشه‌های فیلم‌های دینی نمی‌افتد. نگاه ایرانی او به یک آیین مذهبی، فیلم اربعین را به تجربه‌ای دیداری و انسانی بدل می‌سازد. همین نگاه بود که مستند اربعین را ماندگار کرد. در مستند «باد جن»، جغرافیای بومی مردمان جنوب با خرافه‌ها در قالبی شاعرانه باز تولید می‌شود؛ مستندی که بیش از هر چیز، تصویری از رویارویی انسان با طبیعت و باورهای بومی ‌است، نمونه‌ای درخشان از یک مستند گفتارمحور در سینمای مستند ایران که فیلمساز بر مرز حقیقت و تجربه‌گرایی حرکت می‌کند.

ناصر تقوایی در مستندهایش نه روایت‌گری از بیرون، بلکه تماشاگر درون است. او فقط مردمان را بازنمایی نمی‌کند، بلکه با آنان و در کنارشان زیستی هنرمندانه را تجربه می‌کند؛ نگاهی دقیق که با درکی از زیبایی همراه است. همین نگاه انسانی و هنرمندانه ریشه‌ سینمای اوست که بعدها در آثار داستانی‌اش باز تولید می‌شود. امروز که مسیر سینمای مستند کشور از مسیر خلاقیت و دیدگاه‌های ژرف در فرم و محتوا تهی شده است، ارزش مستندهای ناصر تقوایی بیش از پیش آشکار می‌شود. مرور آثار او یادآور این نکته مهم است که فیلم مستند پیش از هر چیز، کاشف است؛ کاشف زیبایی در زندگی روزمره، جست‌وجوگری پنهان در زیست تبارها و فرهنگ ایرانی. او به ما آموخت که فیلم مستند، فقط ابزاری برای ثبت حقیقت نیست بلکه روشی بیانی و هنرمندانه است که می‌توان با کمک آن جهان پیرامون را با نگاهی متفاوت ببینیم و با شرافت ثبت کنیم.

منبع: روزنامه ایران