احیای جشنواره «یادگار» یک اتفاق فرخنده است

محمد حمیدی‌مقدم مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با اشاره به اهمیت حفظ دستاوردها در بستر فرهنگی، معتقد است ادامه حیات جشنواره «یادگار» در شهر قزوین بازتولید این ابتکار و یک حرکت مبارک فرهنگی است که در صورت استمرار و کسب هویت تازه، به یک رویداد تاثیرگذار تبدیل خواهد شد.

برگزاری دوره جدید جشنواره «یادگار» بعد از سال‌ها اتفاق افتاده، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در روی دادن این اتفاق بزرگ چقدر نقش داشته است؟

محمد حمیدی‌مقدم: جشنواره فیلم «یادگار» تولیدی مشترک بین سازمان میراث فرهنگی و مرکز گسترش است. در سال 81 رئیس سازمان سینمایی وقت و رئیس سازمان میراث فرهنگی برای برگزاری این جشنواره به توافق می‌رسند و یک اتفاق بنیادین فرهنگی بین این دو مجموعه رخ می‌دهد. سینمای مستند و میراث فرهنگی ارتباطی پررنگ دارند، شاید به همین دلیل از همان دوره اول از جشنواره استقبال می‌شود، تعداد و تنوع آثاری که به جشنواره می‌رسد از همان دوره نخست، قابل توجه است. جشنواره سه دوره برگزار می‌شود، اما با توجه به برنامه‌های پیش روی مرکز برای راه‌اندازی جشنواره «حقیقت»، در برگزاری «یادگار» وقفه افتاد تا جشنواره به امسال رسید. خوشبختانه بعد از سال‌ها چراغ این جشنواره دوباره روشن شده است. این درست است که یک مرکز فرهنگی بزرگ مثل مرکز گسترش حامی جشنواره هایی خارج از تهران باشند و این تمرکز از پایتخت برداشته شود. سال 99 توسط سازمان سینمایی، زیر ساخت اجرای این جشنواره به شهر قزوین سپرده شد. دکتر اسماعیلی و اداره کل ارشاد استان قزوین متولی برگزاری این جشنواره شدند، مرکز هم از این اتفاق حمایت و دفاع کرد. یک رویداد فرهنگی می تواند در یک محل دیگر بازتولید شده و حیاتش را در آنجا ادامه دهد. این اتفاق در راستای عدالت نمایشی است که سازمان سینمایی بسیار به آن اهتمام دارد، ضمن این که برگزاری جشنواره «یادگار» در قزوین باعث می‌شود تنوع در بخش‌های مختلف جشنواره داشته باشیم و این موضوع برای مستندسازها هم جذاب است.

اداره کل ارشاد قزوین و دوستانی که در شهر قزوین همراه جشنواره بودند با نهادها، سازمان‌ها و مراکز مختلف تعامل و همراهی داشتند و با انگیزه و اشتیاق برای برگزاری پرشور و موفق این دوره برنامه ریزی و فعالیت کردند.

میزان همراهی مرکز گسترش با این رویداد چقدر بوده؟

پیگیری اداره کل ارشاد قزوین برای برگزاری این رویداد، پشتکار و علاقه‌مندی آقای اسماعیلی دبیر جشنواره و تعامل با امور جشنواره های مرکز برای پیشبرد برنامه‌ها بسیار موثر بود. ما از روزهای نخست در کنار این دوستان بودیم، در شرایط کرونا با حفظ پروتکل‌های بهداشتی جلسات غیرحضوری و حضوری در مرکز و سازمان سینمایی برگزار شد و خوشبختانه با این تعامل، کار پیش رفت. صنوف مختلف و افراد و اعضای مرتبط با سینمای مستند به کمک جشنواره آمدند، تجربه‌هایمان در حوزه برگزاری برخط (آنلاین) را در اختیار دوستان قرار دادیم و به نظرم اتفاقی که رخ داده مثبت و امیدوارکننده است.

برگزاری این جشنواره ملی چه تاثیری در حوزه میراث فرهنگی کشور دارد؟ چه در خصوص حمایت از فیلمسازانی که با موضوع میراث فرهنگی فیلم می‌سازند و چه تاثیر متقابل آن براعتلای حوزه ارزشمند حفظ و بزرگداشت میراث فرهنگی؟

جامعه‌ای که دارای یکی از غنی‌ترین فرهنگ ها و زیر ساخت‌های فرهنگی در همه اجزا، (شعر، ادبیات، معماری و ...) است باید در حفظ این دستاوردها و میراث کوشا باشد. حفاظت لازم است تا این میراث فراموش نشود و به نسل بعد برسد. این دستاوردها باید به مخاطب جهانی هم عرضه شود. این افتخار، پیشینه و عظمت نباید در سطح ملی محدود شود و باید راهی یافت تا آن را به جهانیان عرضه کرد. از این منظر، کار زیاد در این حوزه باز هم کم است، اصلا هم به تکرار منجر نمی‌شود. خلاقیت و نگاه نو اگر وجود داشته باشد، می‌توان این موضوع ها را در قالب های تازه برای مخاطبانی وسیع‌تر روایت کرد. جدا از مرحله تولید، محله عرضه این آثار اهمیت دارد. در ایران چند جشنواره موضوعی داریم. در جشنواره فیلم کوتاه یا جشنواره مستند بخشی از آثاری که درباره میراث فرهنگی ساخته شده نمایش داده می‌شود اما نمایش این آثار ممکن است تحت‌الشعاع آثار دیگر به ویژه مستندهای اجتماعی قرار بگیرد، چرا که تمرکز اصلی در سال‌های اخیر روی مستندهای اجتماعی است که مخاطب بیشتری دارند.

اما امتیاز جشنواره «یادگار» به عنوان یک جشنواره موضوعی این است که می‌تواند توجه و نگاهها را به موضوع میراث فرهنگی جلب کند. جشنواره های موضوعی با تمرکز روی یک موضوع برنامه ریزی می‌کنند، کارگاه و نمایش فیلم و انتقال تجربه دارند. بسیاری از مستندسازان، دانشجویان و پژوهشگران هم مرتبط با سوژه‌ای که می‌پسندند از این جشنواره ها استفاده و استقبال می‌کنند.

جشنواره یادگار که هدفی معین را پیگیری می کند می تواند با برنامه هایی که دارد اشتیاق و توجه را به سمت موضوع میراث فرهنگی و زیر مجموعه هایش بیشتر کند. در یک جشنواره کلان‌تر، که تنوع موضوع وجود دارد، قطعا تمرکزی که جشنواره «یادگار» در زمینه میراث فرهنگی ایجاد می‌کند، ایجاد نمی‌شود. این آثار در جشنواره‌ای مثل «یادگار» ارزش و اعتبار واقعی‌شان را پیدا می‌کنند. تمرکز روی این دسته آثار نشان می‌دهد که ما چقدر در این حوزه نیاز داریم و فقیریم. برای تولید و دیده شدن این آثار باید وقت و بودجه بیشتری بگذاریم. تولید این آثار گاهی نیاز به همراهی و همکاری چند ارگان دارد.

پس کارکرد جشنواره این است که شوق در ساخت ایجاد می‌کند. مستندساز فعال در این حوزه هم دچار یاس نمی‌شود که فیلمش در جشنواره های دیگر انتخاب نشده است.

آیا برگزاری جشنواره «یادگار» می‌تواند باعث شود آثار سینمایی با این موضوع ساخته شود؟

باید دید چه توقع و انتظاری از فیلم سینمایی داریم؟ فیلم سینمایی به معنای تولید اثری برای اکران در سینما؟ یا از نظر مدت زمان به موضوع سینمایی بودن اشاره می‌کنیم؟ فیلمی مثل «باراکا» (برکت) در دسته بندی مستندهای سینمایی جای می گیرد، این فیلم یک کار گران‌قیمت است. فیلم هایی که در چارچوب جشنواره «یادگار» عرضه می‌شوند، آثار گرانقیمتی هستند. ساز و کار تولید در این آثار دشوار و هزینه‌بر است. توجه ویژه در جشنواره «یادگار» به مستندهای میراث فرهنگی توجه مدیران و مسئولان را هم به این حوزه جلب می کند. وقتی نگاه دو طرفه بین مستندساز و مدیر فرهنگی وجود داشته باشد، تولید این آثار توجیه و منطق پیدا کرده و بستر آن فراهم می‌شود.

جشنواره «یادگار» امسال در قزوین برگزار می شود، انتخاب این استان برای جشنواره چقدر درست بوده؟

قزوین یک شهر ویژه، یک مکان فرهنگی و هنری است. تاریخی قابل اعتنا و شخصیت‌هایی ماندگار دارد. برای آنکه یک تحول و حرکت فرهنگی رخ دهد، خواست و اراده آن باید درون آن اقلیم و فضا وجود داشته باشد. قزوین این امتیاز را دارد. خواست و اراده مدیران و مسئولان این شهر برای برگزاری این رویداد جدی است. قزوین با همه امتیازهایش در حوزه اقلیم، فرهنگ، معماری، ادبیات و هنر بستری مناسب برای برگزاری این رویداد سینمایی است. پلی از گذشته‌ای درخشان به آینده‌ای روشن. امیدوارم این خواسته وجود داشته باشد و جشنواره در قزوین ادامه پیدا کند و پله به پله قوی‌تر شود.

از جشنواره‌های یادگار پیشین چه خاطره‌ای در ذهن دارید؟

متاسفانه با آن دوره از جشنواره‌ها، تعامل رو در رو نداشته‌ام.  اما از زمانی که به مرکز گسترش آمده‌ام در صحبت با همکاران، دوستان و مستندسازها متوجه شده‌ام خاطره خوبی از این جشنواره مانده است. فیلم‌های قابل توجهی در این جشنواره نمایش داده شده ، محتوایی که تولید شده قابل اعتنا بوده است. «یادگار» سه دوره موفق برگزار شده و امیدوارم این حرکت استمرار یابد.

پیامی برای جشنواره بگویید.

مهمترین موضوع برای برگزار کنندگان یک جشنواره، جدیت و اراده راسخ برای رسیدن به جهانی آرمانی و در واقع بلندپروازانه است. این اندازه‌ها و مقیاس‌ها با توجه به افرادی که در شورای سیاست‌گزاری و اتاق فکر جشنواره حضور دارند تعیین می‌شود. رسیدن به این دستاوردها برای جشنواره «یادگار» دور از دسترس نیست. چرا که بضاعت آن وجود دارد. جشنواره «یادگار» باید بومی‌سازی شود، هویت و پیشینه قزوین به عنوان یک زیست بوم را در این جشنواره ببینیم. متفاوت از تهران یا هر شهر دیگری که «یادگار» در آن برگزار می‌شد. اگر دوستان بتوانند این حس و رنگ را به «یادگار» بدهند، موفق خواهند بود. جهان امروز و برگزاری برخط (آنلاین) جشنواره‌ها گستره مخاطبان را وسعت داده است. در این گستره، مستندساز، مدیر فرهنگی و مخاطب جشنواره «یادگار» باید رد پایی از سنت، زندگی، باورها و عطر و بوی تاریخ، هنر و فرهنگ قزوین را در این جشنواره حس کند و این یک وجه تمایز پررنگ باشد تا به «یادگار» هویتی تازه بدهد. در دنیا، جشنواره‌های مهم را به نام شهرها می‌شناسند، امید که این اتفاق برای جشنواره «یادگار» در قزوین بیفتد.