درباره «در جستجوی خانه خورشید»/
روایتی از ناصرخسرو با یک نامه عاشقانه
مستند «در جستجوی خانه خورشید» که درباره شهر, هویت انسان شهری و محله ناصر خسرو است، این روزها در «اکران حقیقت» نمایش داده می‌شود.
به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی: این روزها سایت هاشور مرجع علاقمندان به فیلم‌های مستند شده است. بخش‌های مختلفی در این سایت تعبیه شده که انواع فیلم‌های مستند را به نمایش می‌گذارد. از چندی پیش فیلم‌های که در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تولید شده‌اند هم روی این سایت قرار گرفتند. این فیلم‌ها در بخش اکران حقیقت در دسترس هستند. در حال حاضر دو مستند «در جستجوی خانه خورشید» به کارگردانی مهدی باقری و «ف- الف» به کارگردانی فرشاد اکتسابی روی این سایت بارگذاری شدند و به تدریج دیگر مستندهای برتر هم به این بخش اضافه خواهند شد.
مهدی باقری سازنده این مستند فارغ التحصیل دوره دوساله کارگردانی سینما در مدرسه فیلم تهران است. او که تدوین بیش از پنجاه فیلم مستند را در کارنامه دارد، تاکنون مستندهایی متعددی نظیر «افسونگر ساسانی»،« پیله»،«مرغ سحر»،«کارمان»،«رسن ریس»،« ناگهان ذهنم ایستاد»،«خور بر کرانه کویر نمک »، «زخم قند » و… را کارگردانی کرده‌است. «در جستجوی خانه خورشید» جایزه ویژه بهترین فیلم و بهترین گفتار متن چهارمین جشنواره مستند «یادگار» را دریافت کرد. این مستند روایتی از ۱۴۰سال زندگی، عشق و نفرت در محله ناصرخسرو است. باقري از خلال يك نامه عاشقانه كه در عتيقه فروشي پيدا كرده، داستان خيابان ناصرخسرو را كودكي خيابان در عهد ناصري تا جواني در دوران مشروطه و سرانجام پيري و متروكه‌شدن در زمان حاضر روايت مي‌كند.
باقری در یادداشتی درباره فیلمش نوشته: «سال ۱۳۶۴ چند روز بعد از سالگرد تولدم به همراه پدر راهی بازار بودیم که در صد متری میدان شمس‌العماره بمبی که داخل پیکانی جاسازی شده بود، منفجر شد ولی به من چهارساله آسیبی نرسید. از آن تاریخ سی و یک سال گذشته است و این بار برای ساخت مستندی از این خیابان مصادف با همان تاریخ به ناصرخسرو بازگشته‌ام. انگار این خیابان مرا زنده نگه داشته است تا سی سال بعد به سراغش بیایم و زندگی‌اش را بازتعریف کنم. حالا به واسطه گروهی شهرساز که درگیر بهسازی نمای بدنه خیابان ناصرخسرو هستند، دوباره به ناصرخسرو بازگشته‌ام تا زندگی خیابانی که هیچ‌گاه دوست نداشته در طول تاریخ بمیرد را روایت کنم. در این راه به هر گوشه‌ای سرک می‌کشم و در این جست‌وجوی بی‌پایان به دفترچه‌هایی از خاطرات ۵ نسل از اهالی این محله دست می‌یابم. همه این ۵ نسل را به راوی قصه‌ام تبدیل کرده‌ام و همه آن‌ها را در راوی ۱۴۰ ساله عکاس زنده می‌کنم. راوی ۱۴۰ ساله از زمان تولد تا ۱۳۶۴ را روایت می‌کند و در جریان انفجار ۱۳۶۴ ناپدید می‌شود. این مستند روایت ۱۴۰سال زندگی، عشق و نفرت در محله ناصرخسرو است.»
«جستجوی خانه خورشید» مستندی ۷۰ دقیقه‌ای است و باقری تلاش کرده، نگاه متفاوتی نسبت به دیگر آثار شهری که در ایران ساخته شده به این خیابان داشته باشد. نگاه او به این مکان در این مستند صرفا نگاه کرونولوژیک یا گاه‌شمارانه نیست بلکه خوانشی است که از یک مکان شروع می شود و با این خوانش وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران در ۱۴۰ سال گذشته تا امروز در این منطقه مرور می‌شود. این مستند را می‌توان در ادامه پروژه ای دانست که از شش سال پیش با مستند «اهالی خیابان یک طرفه» که درباره خیابان سی تیر ساخته شده بود، آغاز شد. طراحی، تحقیق، پژوهش و فیلمبرداری این مستند از اردیبهشت ۹۵ آغاز و تا اواخر شهریور ماه ۹۶ ادامه پیدا کرد. فیلمبرداری آن در خیابان ناصر خسرو و در محله‌های حیاط شاهی و عرب‌ها انجام شد. باقری علاوه برکارگردانی، تهیه‌کنندگی این فیلم را هم برعهده دارد و تدوین این مستند را هم همراه با بابک بهرام بیگی انجام داده است. رضا تیموری مدیر فیلمبرداری «در جست‌وجوی خانه خورشید است.»
به گفته باقری؛ ناصرخسرو یکی از خیابان‌های ویژه به شمار می‌رود چون مرز بین تهران قدیم و تهران مدرن بعد از قاجار و پهلوی است. ابتدای این خیابان به محله بازار وصل است و انتهای آن به محله دولت یا میدان توپخانه متصل می‌شود یعنی این مرز بین دو نقطه شهری و دو لحظه تاریخی به شمار می‌رود. این خیابان در قدیم یک گذر برای رفتن مردم از شهر قدیم به شهر جدید بود.
او درباره ویژگی‌های این خیابان توضیح می‌دهد: « زمانی که درباره خیابان‌ها و یا یک مکان شهری در ایران فیلم ساخته می‌شود نگاه تاریخ نگاری صرف در مستند دیده می‌شود. در این نگاه همیشه از بالا به مکان شهری مورد نظر نگاه می‌شود که این امر باعث می‌شود اصل زندگی مردم در این نوع از مستندها حذف شود. البته من منکر لزوم ساخت چنین مستندهایی نیستم، اما نگاهی که در این پروژه دنبال می‌شود، این است که ارتباط زندگی مردم در دوره‌های مختلف با یک مکان شهری را پیدا کنیم. نباید فراموش کرد که همیشه پشت خیابان‌ها، خانه‌هایی است که مردم در آن زندگی می‌کنند. اگر بتوانیم به زندگی مردمی که در پس کوچه‌های خیابان‌ها زندگی می‌کنند و در ارتباط با آن مکان شهری خاص هستند، نزدیک شویم آن وقت می‌توانیم در آن مستند هم تعریف اجتماعی و هم تعریف تاریخی داشته باشیم و حتی پای خود را فراتر بگذاریم و زندگی اهالی آن منطقه را روایت کنیم تا افرادی که مستند را می‌بینند احساس هویت به مکان شهری خود داشته باشند.»
خورشید دختری است که راوی فیلم عاشق او است به همین دلیل نام فیلم «در جستجوی خانه خورشید» گذاشته شده است. صدای راوی توسط مرتضی پایه شناس از جمله فیلمسازان سینمای کوتاه اجرا شده در بخشی از فیلم با توجه به اینکه روایت اول شخص است که از صدای مهدی باقری هم استفاده شده است.
منبع: روزنامه سازندگی