روایت جذاب تاریخ معاصر در «فرار از قصر»/ یادداشت سیدمحمد سلیمانی

به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، سیدمحمد سلیمانی: «فرارازقصر» درمقایسه با دیگر مستندهایی که با موضوع تاریخ معاصر در سال‌های اخیر ساخته شده ‌است، ضمن این‌که مانند دو مستند قبلی عمادی، متکی بر پژوهشی دقیق مبتنی بر منابع معتبر است، یک ویژگی مهم دیگر هم دارد و آن، استفاده صحیح و به اندازه ازتکنیک‌های روز، پرداخت تصویری بر پایه فیلم، عکس و نوار صوتی است که در کنار تصاویر بازسازی شده و موشن‌گرافی‌های فکر شده، ساختار بصری چشمگیری را در کلیت اثر ایجاد کرده است‌.

این ویژگی که رفته‌رفته در مستندهای تاریخی و پرتره بیشتری هم دیده می‌شود، برای آثاری که دغدغه نمایش عمومی و اکران و ارتباط با مخاطب عام هم دارند، می‌تواند خصیصه‌ای درخور تامل و کاربردی باشد. کارگردان فرار از قصر به‌درستی و با نگاهی ساختارمند و سینمایی، از شبی آغاز می‌کند که کامیونی برای فراری دادن سران حزب توده راه خود را به درون محوطه زندان قصر باز می‌کند و درشبی سرد وبرفی، تصاویری معماگونه وجذاب در برابر چشمان مخاطبان قرار می‌گیرد. 

فضا‌سازی سینمایی مستندساز با هدف ایجاد موقعیت جذاب داستانی برای روایت پرکشش یک واقعه مهم تاریخی که تعلیق را در ذات خود دارد، همچنان تداوم می‌یابد و تصاویر بازسازی شده از درون زندان قصر و مراحل فراری دادن سران حزب توده به‌عنوان بزرگ‌ترین فرار زندانیان سیاسی در تاریخ معاصر ایران در چند نوبت با بازگشت به گذشته‌هایی شبیه فرم روایت در سینمای داستانی همراه می‌شود و به همین بهانه چند چهره مهم از بین سران حزب توده به همراه کسانی که در شب موعود از زندان قصر می‌گریزند معرفی می‌شوند. 

از خسرو روزبه و عبدالحسین نوشین تا جودت و کیانوری و چند نفر دیگر‌. به هر‌یک از این شخصیت‌ها بسته به میزان مدارک و مستنداتی که از سرگذشت آنان موجود بوده، پرداخته می‌شود و برخی از ایشان از‌جمله عبدالحسین نوشین به‌عنوان یک هنرمندسرشناس تئاترپرداخت مفصل‌تر و جذاب‌تری دارند‌.مستندساز می‌داند که به‌واسطه حرفه اصلی شخصیتی همچون عبدالحسین نوشین می‌تواند با تکیه بر مصاحبه‌ها، نوشته‌ها و همچنین تصاویر بر جای مانده از دوران فعالیت تئاتری او، ‌به همین نسبت نگاه هنری‌‌تر و جذاب‌‌تری به زندگی او داشته باشد‌.  نگاهی که توانسته مضمون سیاسی و جدی اثر را تا حدودی تلطیف کند و فرار از قصر را از اثری که صرفا به رویدادی سیاسی و ایدئولوژیک با نگاهی یک‌سویه می‌پردازد، به مستندی که سعی می‌کند ضمن ارائه اطلاعات درباره مضمون سیاسی‌اش، ‌ساختار زیباشناختی خود را هم حفظ و تقویت کند، ارتقا بخشد.

استفاده از فیلم‌های خبری کمیاب مجموعه گزارش‌های «اخبار ایران» که به ماجرای تصفیه‌های خونین در حزب توده و به‌ویژه شخصیت خسرو روزبه می‌پردازد، یک ویژگی مهم بصری و استنادی برای فرار از قصر است که ضمن مستند کردن نوع نگاه خبری - گزارشی رژیم پهلوی به مسأله حزب توده، ساختار روایی اثر را در مسیر درست خود که بهره‌گیری هر چه بیشتر از مستندات تصویری موجود به‌منظور ارتقای کیفیت استنادی پژوهش‌های صورت گرفته در‌باره مضمون اصلی اثر است قرار می‌دهد. ساختاری که این امکان را هم به مستند‌ساز می‌دهد که در زمان شرح زندگی شخصیت‌ها، تصویری ملموس و قابل‌باور از چگونگی شکل‌گیری حزب توده در ایران و فرجام آن‌ ارائه کند.

منبع: روزنامه جام جم