فراخوان نوزدهم، نمره بیست می‌گیرد؟/ یادداشت «حالا مستند»
مسئله شفافیت و عدالت در انتخاب و داوری آثار از جمله خواسته‌های دیرینه مستندسازان است. در صورتی که جشنواره نوزدهم بتواند در فراخوان خود سازوکاری روشن برای این فرآیند ترسیم کند، می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی نسبت به جشنواره کمک کند.
به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، علیرضا سعیدی کیاسری: در آستانه‌ی انتشار فراخوان نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت»، گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی تغییرات احتمالی در ساختار، رویکردها و سیاست‌گذاری‌های این رویداد مهم، در حال انجام است.
تجربه‌ی ادوار پیشین و نوع نگاه دبیر جشنواره، ما را بر آن می‌دارد تا چشم‌انتظار بازتعریف برخی مفاهیم کلیدی در این جشنواره باشیم؛ مفاهیمی که اگر هوشمندانه بازبینی شوند، می‌توانند سینماحقیقت را در مسیر پاسخگویی به نیازهای امروز مستندسازان ایرانی و مخاطبان متحول کنند.
نخستین تغییر محتمل، بازنگری در تعریف و مرزبندی گونه‌های مستند است. با گسترش فضای تولید در بسترهای دیجیتال و پلتفرم‌های جدید، مستندهایی با ساختار ترکیبی، شخصی، و یا روایت‌های غیرخطی به شکل روزافزونی در حال تولیدند. اگر جشنواره بخواهد همچنان نبض جریان‌های اصلی مستندسازی ایران را در دست داشته باشد، باید این تحولات را به رسمیت بشناسد و در فراخوان، تعاریف شفاف‌تری از انواع مستند (ویژه مستندهای خلاق، تجربی، شخصی یا پلتفرمی) ارائه دهد.
نکته‌ی دوم، نوع مواجهه با مستندسازی بحران و مسائل اجتماعی است. در شرایطی که جامعه‌ی ایرانی در سال‌های اخیر با بحران‌های گوناگونی روبه‌رو بوده، انتظار می‌رود سینماحقیقت نه‌تنها محدودیتی برای طرح صریح این موضوعات قائل نباشد، بلکه آن را تشویق کند. فراخوان نوزدهم اگر نشانی از این رویکرد حمایتی در خود داشته باشد، می‌تواند پیام روشنی به مستندسازان بدهد که دغدغه‌مندی اجتماعی همچنان در اولویت داوری و توجه جشنواره قرار دارد.
در همین راستا، ضرورت پرداختن به جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، که یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رخدادهای ژئوپلیتیک اخیر منطقه بود، نباید در سیاست‌گذاری و فراخوان جشنواره نادیده گرفته شود. این رویداد بی‌سابقه نه‌تنها پیامدهای سیاسی، امنیتی و بین‌المللی قابل توجهی داشت، بلکه بُعد رسانه‌ای، روایت‌سازی و نبرد افکار عمومی آن نیز بی‌سابقه بود. مستندسازی درباره‌ی این واقعه، فرصتی بی‌نظیر برای بررسی نقش رسانه‌ها، دیپلماسی عمومی، جنگ سایبری، توان دفاعی و ایران دوستی عمیق مردم کشورمان است که مورد توجه بسیاری از سایر کشورهای جهان قرار گرفت.
از سوی دیگر، نگاه بین‌المللی جشنواره نیز مستلزم بازتعریف است. حضور مستندسازان خارجی در ادوار اخیر بیشتر حالتی نمادین داشته و هم‌گرایی موضوعی یا فرمی میان آثار داخلی و خارجی چندان به چشم نمی‌آمد. انتظار می‌رود در این دوره، با توجه به ظرفیت‌های همکاری بین‌المللی مرکز گسترش و تعاملات تازه‌نفس، بخشی از فراخوان به شکل‌گیری گفتگوهای مستند از منظر جهانی اختصاص یابد؛ از جمله ورکشاپ‌های مشترک، دعوت از مستندسازان صاحب‌نام و تمرکز بر موضوعات جهانی با قرائت ایرانی.
در نهایت، مسئله‌ی شفافیت و عدالت در انتخاب و داوری آثار نیز از جمله خواسته‌های دیرینه‌ی جامعه‌ی مستندسازان است. در صورتی که جشنواره نوزدهم بتواند در فراخوان خود سازوکاری روشن برای این فرآیند ترسیم کند، می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی نسبت به جشنواره کمک کند.
فراتر از این‌ها، آنچه بیش از هر چیز حیاتی‌ست، رویکردی است که نوزدهمین جشنواره اتخاذ خواهد کرد که بتواند در ارزشگذاری نمره‌ی بیست بگیرد: آیا این جشنواره قرار است صرفاً ادامه‌ی روال پیشین باشد یا می‌خواهد خود را با تغییرات عمیق در تولید، مخاطب و سیاست‌گذاری فرهنگی همگام کند؟ پاسخ این پرسش در لابه‌لای سطرهای فراخوان آتی پنهان خواهد بود؛ فراخوانی که نه‌تنها آیینه‌ی نگاهی به مستند، بلکه بیانگر جایگاه فیلم مستند در سیاست‌گذاری کلان فرهنگی کشور نیز خواهد بود.
منبع: حالا مستند